Gambar pasukan bola sepak Borneo Utara yang merupakan pemenang kejohanan Piala Borneo edisi pertama pada 1962, hanya setahun sebelum pembentukan Persekutuan Malaysia di mana tanah air pasukan Borneo Utara menjadi sebahagian daripada negara pada 1963. Wilayah Borneo Utara turut bertukar nama kepada wilayah Malaysia Sabah selepas pembentukan negara dan pasukan itu menyusuli dengan menukar namanya kepada Pasukan Bola Sepak Negeri Sabah FA.

Dari tahun 1950-an hingga 1963, Sabah bertanding sebagai pasukan bola sepak Borneo Utara dalam Piala Borneo bersama-sama pasukan bola sepak Sarawak dan pasukan bola sepak kebangsaan Brunei.[2] Berikutan pembentukan Persekutuan Malaysia, Persatuan Bola Sepak Borneo Utara (NBFA) menukar namanya kepada Persatuan Bola Sepak Sabah (Sabah FA). Sabah layak ke Piala Malaysia buat kali pertama pada 1977 dan menyertai pertandingan itu pada 1978.[3]

Zaman amatur dan separa pro

Poster perlawanan persahabatan antara Jemputan Sabah dan Manchester United pada 10 Jun 1981 di Stadium Likas, Kota Kinabalu, Malaysia. Manchester United menang dengan 2 gol. [4]

Sabah merupakan sebuah pasukan yang terkenal semasa era amatur dan separuh pro bola sepak Malaysia kerana pasukan negeri melahirkan ramai pemain berkualiti iaitu trio James Wong, Hassan Sani dan Peter Rajah.[5] [6] Pemain-pemain ini pada zaman mereka membawa Sabah menjadi antara pasukan bola sepak Malaysia yang paling digeruni pada era 80-an. Satu contoh yang baik ialah semasa Liga Malaysia 1979 di mana Sabah bermula secara perlahan. Selepas 8 perlawanan, mereka menang dengan 3 kemenangan, 2 seri dan 3 kekalahan tetapi, pada peringkat seterusnya mereka meningkatkan satu atau lima perlawanan dengan memenangi semua baki 8 perlawanan mereka dengan kebanyakannya dengan margin yang besar, termasuk kemenangan yang luar biasa apabila membelasah Sarawak dengan jaringan 8-0, 11–0 menentang Perak dan 6–1 menewaskan Terengganu. Pada penghujung musim, Sabah menamatkan saingan sebagai naib juara di belakang Singapura dan menjadi pasukan penjaring terbanyak dengan 49 gol dalam 12 perlawanan, iaitu purata 3 gol setiap perlawanan.[7] Pada tahun 1991, penyerang Sabah Matlan Marjan menjadi rakyat Malaysia pertama yang menjaringkan dua gol menentang England dalam perlawanan antarabangsa 'A' pada 12 Jun 1991.[8]

Era profesional

Apabila bola sepak profesional diperkenalkan oleh Persatuan Bola Sepak Malaysia (FAM), Sabah juga terkenal sebagai antara pasukan paling kompetitif di Liga Malaysia. Barisan pemain profesional yang berkualiti telah dihasilkan semasa 1990-an, terutamanya Matlan yang membantu Sabah menamatkan saingan sebagai naib juara pada Piala FA Malaysia 1993 dan 1994, dan pernah dilantik sebagai kapten pasukan kebangsaan oleh jurulatih pasukan kebangsaan Malaysia ketika itu. Claude Le Roy . Keputusan positif yang diperolehi dari awal era profesional bagaimanapun telah dicemari dengan skandal mengatur perlawanan yang menggegarkan bola sepak Malaysia pada tahun 1994. Skandal itu hampir memusnahkan bola sepak Sabah dan Malaysia amnya. Matlan adalah salah seorang daripada beberapa pemain yang didapati bersalah kerana terlibat dalam skandal itu. Sebagai hukuman atas penglibatan mereka dalam mengatur perlawanan, dia dan pemain lain telah dilarang seumur hidup oleh FIFA daripada terlibat dalam bola sepak dan dibuang negeri dari negeri Sabah oleh kerajaan negeri di bawah Akta Kediaman Terhad. [9] Selepas skandal itu, Sabah memulakan proses pembinaan semula untuk mendapatkan semula reputasi mereka dalam bola sepak Malaysia. Sabah memenangi trofi profesional pertama mereka, Piala FA Malaysia pada 1995. Pada musim 1996, Sabah memenangi kejuaraan liga pertama mereka dan mara ke final Piala Malaysia buat kali pertama tetapi ditewaskan oleh Selangor menerusi sepakan penalti. David Rocastle, Sabah mara ke final Piala FA Malaysia 1998.[10] Musim 2000 boleh dianggap sebagai yang terburuk di Sabah sejak menyertai liga profesional Malaysia. Mereka diturunkan ke divisyen dua dan tidak dapat melepasi peringkat kumpulan Piala Malaysia. Bagaimanapun, Sabah dengan cepat memperoleh semula prestasinya pada musim 2001 di mana mereka menamatkan saingan sebagai naib juara di belakang Johor FC.[11] Pada musim 2002, Sabah membariskan pemain berkaliber seperti Zainizam Marjan, Khairul Azman Mohamed dan penyerang import Josiah Seton, menduduki tempat ketiga dalam liga dan sekali lagi berjaya mara ke final Piala Malaysia dengan menewaskan Selangor Public Bank dan Perak. Sabah bagaimanapun menamatkan saingan sebagai naib juara sekali lagi dengan tewas kepada pasukan yang sama yang menewaskan mereka pada final 1996, Selangor. Kali ini, Sabah tewas dengan 'gol emas' yang dijaringkan oleh Mohd Amri Yahyah.[12] Pada tahun 2003, Sabah sekali lagi menduduki tempat ketiga dalam Liga Perdana Satu. Sabah sekali lagi mara ke final Piala Malaysia. Kali ini mereka tewas kepada pasukan kelab Selangor MPPJ dengan 0–3, dengan hatrik daripada Juan Manuel Arostegui.[13]

Tahun-tahun awal dalam Liga Super Malaysia

Apabila Liga Super Malaysia (MSL) diperkenalkan pada 2004, Sabah bergelut untuk bersaing dengan pasukan lain dalam liga teratas. Sabah hanya berjaya kekal dalam Liga Super selama dua musim apabila mereka diturunkan ke Liga Perdana Malaysia (MPL) untuk musim 2005/06. Selepas penyingkiran ke liga divisyen ke-2, Sabah terus bergelut untuk promosi kembali ke divisyen teratas. Mereka tewas kepada Pahang pada play-off musim 2006/07 untuk mendapatkan tempat di Liga Super Malaysia 2007/08. [14]

Musim semua pemain tempatan

Selepas 6 tahun bermain dalam peringkat 2 MPL, jurulatih Australia Gary Phillips dapat membawa Sabah ke Tier 1 pada 2010 – musim pertamanya sebagai Jurulatih.[15] Selepas keputusan buruk yang menjejaskan prestasi Sabah dalam liga dan piala 2011, Gary Phillips digantikan oleh Justin Ganai untuk menyelamatkan Sabah daripada zon penyingkiran.[16] Justin meningkatkan prestasi Sabah pada Piala Malaysia 2011 di mana pasukan itu mara ke suku akhir. Dia dikekalkan sebagai ketua jurulatih untuk musim MSL 2012 tetapi meletak jawatan semasa liga berbaki 2 perlawanan. Sabah juga turun semula ke MPL selepas tewas kepada Kedah dalam perlawanan play-off yang mana Pahang (wakil MPL) memenangi play-off. Amat menyedihkan lagi apabila penyingkiran tersebut diikuti dengan kegagalan mereka layak ke peringkat kumpulan Piala Malaysia 2012 .

Pemain import kembali

Sabah memulakan musim 2013 sekembalinya di MPL apabila pemain pertahanan utama mereka iaitu dua pemain Sipitang Ronny Harun dan Mafry Balang meninggalkan pasukan saingan Borneo, Sarawak dan penyerang muda dari Bongawan, Rozaimi Abdul Rahman telah dipinjamkan ke Harimau Muda A. Musim 2013 dipandu oleh jurulatih dari Ireland Utara, David McCreery dan mereka berakhir di tempat ke-5 tetapi masih boleh bermain untuk play-off Piala Malaysia yang mana mereka tewas 0–4 kepada Negeri Sembilan di Stadium Shah Alam. McCreery menamatkan kontraknya pada penghujung musim dengan kekecewaan. Tahun 2014 menyaksikan perubahan besar dalam penajaan pasukan yang mana jenama tempatan Carino telah ditandatangani sebagai pembekal kit mereka dan Ararat Sports serta BSA sebagai penaja mereka. Pada musim ini, bekas pemain Sabah dan juga legenda 90-an, Milomir Šešlija menjadi ketua jurulatih mereka menggantikan McCreery.[17] Penyerang kebangsaan, Rozaimi dan pemain sayap dan tengah Maxsius Musa turut kembali selepas tempoh pinjaman mereka ke Harimau Muda A dan Harimau Muda B selesai. Walaubagaimanapun, mereka masih gagal dan menduduki tempat ke-8 daripada 12 dalam MPL, terlepas peringkat kumpulan Piala Malaysia untuk musim ketiga berturut-turut dan juga ditendang keluar dari Piala FA pada peringkat awal. Ini lebih teruk daripada musim 2013. Kontrak Milomir tidak diperbaharui pada penghujung musim.

Hanya selepas musim 2014 tamat, satu lagi perubahan besar telah dibuat di mana George O'Callaghan telah dilantik sebagai Pengarah Teknikal mereka dan Justin kembali sebagai ketua jurulatih sementara. Ketua pegawai eksekutif Sabah FA, TC Goh juga datang sebagai pengurus pasukan di mana beliau dan O'Callaghan membuat pembelian besar. Carino kekal sebagai pembekal kit mereka tetapi hanya untuk pasukan wanita, pasukan futsal, Piala Presiden dan pasukan U19. Adidas, Globaltech, UZMA, Grace One, BSA dan Ararat Sports adalah penaja semasa mereka. Sabah FA berjaya menandatangani dua Pemain Terbaik Afrika, El Hadji Diouf dan rakan senegaranya Abdoulaye Faye diikuti pemain bola sepak Libya kelahiran Ireland, Éamon Zayed dan penyerang Singapura Fazrul Nawaz.[18][19][20][21] Fazrul dan O'Callaghan dilepaskan pada awal musim beberapa minggu sebelum Liga Perdana Malaysia bermula. [22] [23] Fazrul digantikan dengan Joel Chianese semasa jendela perpindahan pertengahan musim pada bulan April dan O'Callaghan digantikan dengan bekas ketua jurulatih Brisbane Roar Mike Mulvey pada Februari 2015. [24] [25] Chianese dan Mulvey adalah warga Australia. Selepas 3 perlawanan bekerja sebagai pengarah teknikal, Mulvey dilantik sebagai ketua jurulatih baharu manakala Justin kembali ke pasukan Piala Presiden. Pada musim ini, peminat mula kembali dan memenuhi stadium. Tetapi apabila musim berlalu, Sabah kebanyakannya kalah dalam perlawanan mereka pada separuh kedua musim. Ketidakpuasan hati Diouf dengan rancangan pengurusan Sabah FA,[26] dan penyingkiran beliau dalam beberapa perlawanan Sabah sekali gus membolehkan pemain muda Leopold Alphonso dan Rawilson Batuil masing-masing meninggalkan pasukan.[27] Permulaan musim 2015 yang menjanjikan berakhir dengan kekecewaan besar buat pasukan kerana mereka menduduki tempat ke-7, terlepas slot automatik Piala Malaysia dan juga play-off. TC Goh, Mulvey dan pemain terkenal seperti Diouf, Zayed, Faye dan Chianese serta anak emas tempatan, Rozaimi Abdul Rahman pergi pada penghujung musim kerana tiada pembaharuan kontrak. [28]

Kuota pemain Asia & ASEAN diperkenalkan

Berikutan banyak usaha dan pelbagai penyusunan semula yang dilakukan dalam pasukan, Sabah FA telah dinobatkan sebagai juara Liga Perdana Malaysia 2019 buat kali pertama sejak kali terakhir menjulang gelaran divisyen satu lama pada 1996.[29] Setelah memperoleh pelbagai pemain import seperti Luiz Júnior dari Brazil, pemain pertahanan Korea Selatan Park Tae-soo dan pemain tengah Serbia Luka Milunović pada perpindahan leg pertama sebelum mendapatkan dua lagi pemain penting seperti penyerang Angola Aguinaldo da Veiga bersama pemain tengah Turkmenistan Ahmet Ataýew pada leg perpindahan ke-2 yang digabungkan dengan penyerang Serbia Rodoljub Paunović dan pelbagai bakat tempatan, pasukan itu mampu memenangi tiga belas perlawanan daripada jumlah 19 perlawanan sekali gus melayakkan diri ke Liga Super Malaysia 2020.[30] [31] [32]

Era Penswastaan Liga Bola Sepak Malaysia

Mulai musim 2021, semua kelab yang bertanding dalam Liga Super Malaysia 2021 dan Liga Perdana Malaysia, mesti diswastakan seperti yang dikehendaki oleh Persatuan Bola Sepak Malaysia (FAM).[33] Kelab Bola Sepak Sabah Sdn. Bhd. ditubuhkan bagi memenuhi syarat untuk bersaing dalam saingan Liga Super Malaysia musim 2021. Ahli perniagaan tempatan Dato' Verdon Bahanda dilantik secara rasmi sebagai ketua pegawai eksekutif (CEO) Sabah Football Club Sdn. Bhd. pada 12 November 2020. [34]